Duyurular

Dünyanın İlk Yapay Zeka (YZ) Yasası Avrupa Birliği Parlamentosu Tarafından Kabul Edildi

IT (Information Technology) Law

2023 Aralık ayında Avrupa Birliği ("AB") Parlamentosu’nda ("Parlamento"), üye devletlerle yapılan müzakereler sonucu kabul edilen Yapay Zeka (“YZ”) Yasası ("Yasa") 523 lehte, 46 aleyhte ve 49 çekimser oyla 13 Mart 2024 tarihinde AB Parlamentosu’nda onaylanmıştır.

Yasa’nın amacı, özellikle AB değerlerine uygun olarak yapay zekanın geliştirilmesi, piyasaya sürülmesi ve kullanımı için tek tip bir yasal çerçeve oluşturarak iç pazarın işleyişini iyileştirmektir. Yasa aynı zamanda yapay zeka sistemlerinin zararlı etkilerine karşı sağlık, güvenlik, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve çevrenin korunması da dahil olmak üzere Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı'nda ("Şart") yer alan temel hakların yüksek düzeyde korunmasını da desteklemektedir.

Yasa’da yer alan düzenlemeler genel olarak aşağıdaki şekildedir:

  • Yapay genel zeka (“General-Purpose Artificial Intelligence-GPAI”) üzerinde güvenlik önlemleri
  • Biyometrik tanımlama sistemlerinin kolluk kuvvetleri tarafından kullanımına ilişkin sınırlamalar (Kolluk kuvvetleri, terörist saldırıları önlemek veya kayıp kişileri tespit etmek gibi istisnai durumlarda yasal yetkiye sahip halka açık yerlerde gerçek zamanlı uzaktan biyometrik tanımlama sistemlerini kullanabilecektir.)
  • Kullanıcı açıklarını manipüle etmek veya istismar etmek için kullanılan sosyal puanlama ve yapay zeka yasakları
  • Tüketicilerin şikayette bulunma ve bilgilendirici cevaplar alma hakkı
  • Google’ın yapay zeka modeli Gemini ve ChatGPT gibi çeşitli yapay zeka teknolojilerinin yeniden düzenlenmesi
  • YZ ile değiştirilmiş ses veya video içeriğinin açıkça etiketlenmesi
  • 35 milyon Avro veya küresel cironun %7'si ile %1,5'i arasında değişen para cezaları

 

  1. Yapay Zekayla Bağlantılı Olarak Yasa’da Yer Verilen Riskler:

Yasa, yapay zekanın vatandaşlar, işletmeler ve kamu yararı için birçok kolaylık getirirken aynı zamanda tüketicilerin ve kullanıcıların güvenliği veya temel haklar için birçok risk oluşturduğunu belirtmektedir.

 

Buna göre, risk temelli bir yaklaşım izleyen YZ düzenlemesi, YZ'nin aşağıdaki risk yaratan kullanımları arasında ayrım yapmakta ve bunları üç sınıfa ayırmaktadır:

1) Kabul edilemez risk: İnsan haklarına tehdit oluşturan bu tür riskleri oluşturan YZ sistemleri yasaklanacaktır. Bu kategori, örneğin; sosyal puanlama, ırk, din veya cinsiyet gibi hassas özelliklere dayalı ayrımcılık yapan sistemleri içermektedir.

2) Yüksek risk: Yasaklanması mutlak olmayıp YZ gerekliliklerine uygunluk ve ex-ante uygunluk değerlendirmesine tabi olarak izin verilecektir. Bu kategoriye sağlık, güvenlik, işe alım ve tıbbi cihazlar gibi sektörlerde kullanılan sistemler örnek olarak verilebilir.

3) Düşük veya minimum risk: İnsan hakları ve güvenlik açısından daha az risk teşkil eden sistemler daha esnek kurallara tabi olacaktır. Chatbotlar, yapay zeka tabanlı video oyunları, spam filtreleri, envanter yönetim sistemleri, tüketicilerin veya internet kullanıcılarının etkileşime girebileceği müşteri ve pazar segmentasyon sistemleri bu gruba girmektedir.

 

  1. Yasa’da Sayılan Örnek Yasaklı Yapay Zeka Kullanım Halleri:

 

  • Hassas özellikleri kullanan biyometrik kategorizasyon sistemleri (örneğin, din, felsefi inançlar, cinsel yönelim, ırk),
  • Yüz tanıma veri tabanları oluşturmak için internetten veya CCTV görüntülerinden yüz görüntülerinin hedefli olmayan bir şekilde kazınması,
  • İşyerinde ve eğitim kurumlarında duygu tanıma sistemlerinin kullanılması,
  • Sosyal davranış veya kişisel özelliklere dayalı sosyal puanlama sistemleri,
  • İnsan davranışlarını manipüle ederek özgür iradelerini engelleyen yapay zeka sistemleri,
  • İnsanların zayıflıklarını (yaşları, engellilikleri, sosyal veya ekonomik durum) kullanan yapay zeka sistemleri

 

  1. Yapay Zekaya Destek Kapsamında Girişimciler İçin Alınacak Önlemler:

Yasa’nın 5. bölümünde yer alan 53.,54. ve 55. maddelerine göre ilgili düzenlemelerin pazara sunulmasından önce yenilikçi yapay zekanın geliştirilmesi, ulusal düzeyde düzenleyici sanal alan ve gerçek dünya testlerinin oluşturulması ve KOBİ'ler ile yeni kurulan şirketler için erişilebilir hale getirilmesi gerekmektedir.

 

  1. Yasa’nın Etki Alanı:

Yasa, öncelikle AB'de veya YZ sistemlerini AB pazarına sunan veya AB'de kullanıma sunan üçüncü bir ülkede bulunan sağlayıcıları ve AB'de bulunan YZ sistemlerinin kullanıcıları/dağıtıcıları için geçerli olacaktır.

Yasa’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte diğer ülkelerin iç hukuka uyum çalışmalarını başlatması beklenmektedir.

  1. Yasa’nın Yürürlük Tarihi:

Yasa AB’nin Resmi Gazetesi’nde yayınlanmasından yirmi gün sonra yürürlüğe girecek olmasına rağmen tüm düzenlemelerin uygulanabilir olması yürürlüğe girmesinden 24 ay sonra mümkün olacaktır. Buna göre;

  • Yasaklanmış uygulamalara ilişkin yasaklar, yürürlüğe girmesinden altı ay sonra,
  • Uygulama kurallarına ilişkin hükümler, yürürlüğe girdikten dokuz ay sonra,
  • Yönetim dahil olmak üzere genel amaçlı YZ kuralları, yürürlüğe girdikten 12 ay sonra,
  • Yüksek riskli sistemler için yükümlülükler ise yürürlüğe girdikten 36 ay sonra

etki doğurmaya başlayacaktır.

Nihai olarak, Yasa’nın 2024 yılında yapılacak bir oylamanın ardından 2025 yılında yürürlüğe girmesi planlanmaktadır.

 

Parlamento’nun Yasa’ya ilişkin (İngilizce) duyurusuna buradan ulaşabilirsiniz.

Avrupa Birliği Konseyi tarafından yayınlanan Yasa’nın (İngilizce) son taslak haline buradan ulaşabilirsiniz.

Avrupa Birliği’nin Yasa’ya ilişkin hazırladığı (İngilizce) webinar özet sunumuna buradan ulaşabilirsiniz.

 

Saygılarımızla,

Zümbül Hukuk ve Danışmanlık

info@zumbul.av.tr