MiCA- Kripto Varlık Piyasaları Tüzüğüne Genel Bakış

1. GİRİŞ

Avrupa Birliği (“AB”) tarafından, 1093/2010 ve 1095/2010 sayılı Tüzükleri değiştiren, kripto varlık sektörünü düzenleme bağlamında önemli bir adım olan Kripto Varlık Piyasaları Tüzüğü (“MiCA”) 9 Haziran 2023 tarihinde AB Resmî Gazetesi’nde yayımlanmıştır.[1]

Söz konusu düzenleme ile birlikte kripto piyasasında hukuki belirlilik, tüketicinin korunması, ve aynı zamanda piyasa bütünlüğü, yatırımcının korunması ve kara para aklama gibi konularda endişeleri azaltarak yatırımcıların korunması amaçlanmıştır.

MiCA ile birlikte kripto piyasasında şeffaflığın artırılması yoluyla ihraççılar (issuers) ve hizmet sağlayıcılar (service providers) için kripto sektörünün düzenlenmesi hedeflenmiştir. Bu düzenleme ile birlikte kripto sektörü için ilk kez AB düzeyinde bir mvzuatsal çerçeve oluşturulmuştur.

İşbu yazımızda MiCA’da yer alan tanımlar, düzenlemenin kapsamı ve sektördeki aktörler için getirilmiş olan başlıca yükümlülükler açıklanmaktadır.

 

2. TEMEL KAVRAMLAR

 

1. 1. Tanımlar

MiCA, m.3(1), kripto varlıklarla ilgili geniş bir tanım listesi sunmaktadır. Bu tanımlar arasında özellikle aşağıdakiler bulunmaktadır:

• Kripto varlık: Dağıtılmış defter teknolojisi veya benzer teknoloji kullanılarak elektronik olarak aktarılabilen ve saklanabilen değer veya hakların dijital temsilidir.
• Varlık referanslı tokenlar: E-Para token olmayan ve bir veya daha fazla resmi para birimi dahil olmak üzere başka herhangi bir değere veya hakka veya bunların kombinasyonlarına atıfta bulunarak istikrarlı bir değer iddia eden kripto varlık türüdür.
• E-Para token: Bir resmi para biriminin değerine atıfta bulunarak sabit bir değeri korumayı amaçlayan kripto varlık türüdür.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıları: Mesleği veya işi üçüncü şahıslara profesyonel olarak bir veya daha fazla kripto varlık hizmeti sağlamak olan ve 53. madde uyarınca kripto varlık hizmetleri sağlamasına izin verilen tüzel kişi veya diğer teşebbüstür.
• Kripto varlık ihraççısı: kripto varlıkları ihraç eden herhangi bir gerçek veya tüzel kişi veya diğer teşebbüstür.

 

1. 2.  MiCA’nın Uygulama Alanı

MiCA m.2 hükmüne göre, bu düzenleme AB içinde kripto varlıkların ihraç edilmesi, halka arz edilmesi, ticarete kabul edilmesi ve kripto varlıklarla ilgili hizmetlerin sunulmasıyla meşgul olan gerçek ve tüzel kişiler ile diğer işletmelere uygulanır.

Bununla birlikte, m.2(2) kapsamında, MiCA’dan çeşitli kurumlar ve kişiler muaf tutulmuştur. Bu kurumlar arasında Avrupa Merkez Bankası ve Avrupa Yatırım Bankası, para otoritesi olarak hareket eden ulusal merkez bankaları, belirli durumlarda iflas edenler ve yöneticiler ile yalnızca ana şirketlerine hizmet eden kripto varlık hizmet sağlayıcıları yer almaktadır.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları (CASPs) kapsamındaki işletmeler dört başlık altında incelenebilir:

• Kripto varlık saklayıcıları
• Kriptodan kriptoya değişim işlemlerini gerçekleştiren işletmeler
• Kripto ticaret platformları
• Kripto varlık danışmanlık firmaları ve kripto portföy yönetim şirketleri

Yukarıda da görüleceği üzere düzenleme ticaret platformu işletmekten ve saklama hizmeti sunmaktan yeni varlıkların pazarlanmasına ve kripto tavsiyesi sağlamaya kadar her türlü faaliyette bulunan işletmeleri kapsamaktadır. Bu nedenle, AB’de kripto para piyasasında faaliyet gösteren herhangi bir şirketin, MiCA'nın uygulanması için uyum çalışması gerçekleştirmesi gerekeceği söylenebilecektir.

 

1. 3. Yetkilendirme ve Tescil

MiCA, kripto varlık hizmet sağlayıcılarına, borsalara, saklama kuruluşlarına (custodian) ve cüzdan sağlayıcılarına bir lisanslama düzenlemesi sunmaktadır. Bu düzenleme, bu kuruluşların ilgili otoritelerden yetki almalarını ve belirli gerekliliklere (örneğin sermaye gereklilikleri ve siber güvenlik önlemleri gibi) uymalarını gerektirmektedir.

 

1. 4. Yatırımcının Korunması

Yatırımcının korunmasını hedefleyen tedbirler arasında, risk uyarıları ve belirli kripto varlık türlerinin perakende yatırımcılara pazarlanması ve satılmasına ilişkin kısıtlamalar bulunmaktadır. Yatırımcıyı koruyan bu hükümlerin amacı, yatırımcıların yatırımlarının potansiyel risklerine ilişkin yeterli bilgilendirme almasını sağlamaktır.

 

1. 5. Piyasa Bütünlüğü ve Şeffaflık

Düzenleme, kripto sektöründe piyasa bütünlüğünü güçlendirmek ve kötüye kullanımı önlemek amacıyla bazı önlemler getirmektedir. Bu önlemler, ticaret platformları için şeffaflık yükümlülükleri, piyasa gözetimi ve piyasa manipülasyonunu önlemeye yönelik gereksinimleri içermektedir. MiCA, ticaret platformlarının sorumluluklarını belirleyerek, sektörde daha fazla şeffaflık sağlamayı ve piyasa güvenliğini artırmayı hedeflemektedir.

3. KARA PARA AKLAMAYI ÖNLEME (“AML”) VE MÜŞTERİ KİMLİK TESPİTİ (“KYC”)

MiCA, mevcut düzenlemeleri güçlendirerek kripto varlık hizmet sağlayıcılarını da kapsayacak şekilde AML[2] ve KYC önlemlerini genişletmektedir. Bu, ilgili kuruluşların müşteri durumunu tespit etmelerini, şüpheli işlemleri bildirmelerini ve etkili AML kontrolleri uygulamalarını gerektirmektedir.

4. MİCA VE İŞLETMELERE ETKİLERİ
   1. 1. Ödeme Sistemleri

Kripto para birimleri, geleneksel ödeme sistemlerine kıyasla daha hızlı ve daha ucuz sınır ötesi işlemler sunmaktadır.  Netlik ve tüketici koruması sağlayan MiCA ile işletmeler, kripto para birimlerini alternatif bir ödeme yöntemi olarak benimseyebileceklerdir. Bu, ödeme süreçlerini kolaylaştırabileceği gibi işlem maliyetlerini azaltabilecek ve işletmelerin müşteri kitlelerini küresel olarak genişletmelerini sağlayabilecektir.

 

1. 2. Tedarik Zinciri Yönetiminde Verimliliği Artırma

Kripto paraların altında yatan blok zinciri teknolojisinin, tedarik zinciri yönetimini değiştirebilecek potansiyele sahip olduğu söylenebilecektir. Akıllı sözleşmeler ve merkezi olmayan defterler aracılığıyla işletmeler, tedarik zincirlerinde şeffaflığı, izlenebilirliği ve verimliliği artırabilme ihtimaline sahiptir.

MiCA'nın düzenleyici çerçevesi, işletmelere blok zinciri çözümlerini tedarik zinciri operasyonlarında kullanmayı kolaylaştırarak yasal güvence sağlayabilecektir. Bu sayede işletmeler, tedarik zinciri süreçlerini iyileştirerek, izlenebilirlik sağlayarak ve verimliliklerini artırarak rekabet avantajı elde edebilecektir.

1. 3. Güvenlik ve Verilerin Korunması

Blok zinciri teknolojisi ile kriptografik teknikler ve merkezi olmayan ağların kullanılmasıyla işletmeler veri gizliliğini artırabilecek, veri ihlali riskini azaltabilir ve müşterileriyle güven ilişkisi kurabilecektir.

 

5. KRİPTO VARLIK İHRAÇ EDENLER

"Kripto varlık ihraç edenler" terimi, halka herhangi bir şekilde kripto varlık sunan veya bu tür kripto varlıkların bir kripto varlık alım satım platformunda listelenmesini talep eden tüzel kişileri ifade etmektedir.

Kripto Varlıkları İhraç Edenler İçin Gereklilikler:

• Tüzel kişiliğe sahip olmak;
• Sunulan hizmete ilişkin ayrıntılı bir “white paper (tanıtım belgesi)” geliştirmek;
• Dürüst, adil ve profesyonelce hareket etmek;
• Doğabilecek her türlü çıkar çatışmasını önlemek, belirlemek, yönetmek ve ortaya çıkarmak;
• AB standartlarına uygun olarak güvenlik erişim protokollerine bağlı kalmak.

 

6. WHİTE PAPER (TANITIM BELGESİ)

Bir ticaret platformunda ticaret yapmak üzere ART veya EMT dışında bir kripto varlığı kabul etmek isteyen bir kişi, bir kripto varlık teknik incelemesi hazırlamalı ve yayınlamalıdır. Bir tanıtım belgesinin açık ve öz olması gerekmektedir. MiCA’da düzenlendiği üzere tanıtım belgesi aşağıda yer alan unsurları içermelidir:

• Teklif eden veya ticarete kabul edilmeyi hedefleyen kişiyle ilgili bilgiler;
• Teklif edenden veya ticarete kabul edilmeyi hedefleyen kişiden farklı olan ihraççı ile ilgili bilgiler;
• Kripto varlık projesi hakkında bilgiler;
• Kripto varlıklarının halka arzı veya kripto varlıklar için bir ticaret platformunda ticarete kabul edilmeleri hakkında bilgiler;
• Kripto varlıklara bağlı haklar ve yükümlülükler hakkında bilgiler;
• Altta yatan teknoloji hakkında bilgiler;
• Riskler hakkında bilgiler.

Tanıtım belgesi ayrıca, giriş niteliğinde olacak ve bir dizi gereken açıklamayı içeren bir özet içermelidir ve her belge tarihli olmalıdır. Ayrıca, kripto varlıkların halka arzına ilişkin talepte bulunan veya ticarete kabulü arzulayan kişinin yönetim organının veya bir ticaret platformunun işletmecisinin tanıtım belgesinin gerekliliklerine uyduğunu doğrulayan beyanını da içermelidir. Belgede sunulan bilgilerin doğru olduğu ve yanıltıcı kılan herhangi bir eksiklik olmadığı belirtilmelidir.

 

7. KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Düzenleme AB ülkelerinin tümünde kullanılacak tek bir yetki sistemi getirmektedir. Kayıtlı oldukları ülkelerde yetkilendirilen kripto varlık hizmet sağlayıcıları düzenleme ile birlikte tüm AB ülkelerinde hizmet sağlayabileceklerdir. Ancak MiCA uyarınca ilgili hizmet sağlayıcıların aşağıda ifade edilen birtakım gereksinimleri karşılaması gerekmektedir:

• Tüzel kişiliğe sahip olmak;
• AB üye ülkelerinden birinde kayıtlı ofise sahip olmak;
• CASP olarak yetkilendirilmek;
• Müşterilerinin çıkarları doğrultusunda dürüst, adil ve profesyonelce hareket etmek;
• Asgari izin verilen sermaye, sağlanacak hizmetlere bağlı olarak 50.000 ila 150.000 Euro arasında değişmelidir;
• Müşterilerin kripto varlıklarının depolanması, dış kaynak kullanımı, ihtiyati gereklilikler için minimum gereksinimleri karşılamak.

 

8. YÜRÜRLÜK TARİHİ

Düzenleme Avrupa Birliği Resmî Gazetesi'nde yayımlanmasını takip eden yirminci gününde (29 Haziran 2023’te) yürürlüğe girecek ve tüm AB üye ülkelerinde uygulanacaktır.

E-Para tokenlar ve varlık referanslı tokenlara ilişkin hükümler 30 Haziran 2024 tarihinde uygulanmaya başlanacaktır.

Sektöre ilişkin diğer hükümler, özellikle hizmet sağlayıcılara ilişkin düzenlemeler 30 Aralık 2024’te uygulanmaya başlanacaktır.

9. SONUÇ

MiCA hükümlerine tabi olan bir gerçek veya tüzel kişi, faaliyetlerini bu düzenlemelere uygun hale getirmek için mevcut durumunu değerlendirmelidir. Bir başka deyişle, bu alanda faaliyette bulunan kişilerin uygun izin ve yetkilendirmelere sahip olmaları gerekmektedir. Ancak, MiCA kapsamında faaliyet gösteren farklı aktörlerin farklı gereksinim ve yükümlülükleri olabilecektir. Bu sebeple kişilerin faaliyet alanına göre gereksinimleri dikkate alınarak, yasal düzenlemelere uygun olarak, uyum sürecinin ilerletilmesi gerekmektedir.

Nihayetinde yaptırımlara maruz kalmadan uyum sürecini tamamlamak için bir hukuk uzmanından danışmanlık alınması önemlidir.