Sürdürülebilirlik ve Startup Hukuku

GİRİŞ

Girişim/Startup hukuku, ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar çevresinde şekillenerek gelişmektedir. İklim krizinin de etkisiyle girişimcilerin sürdürülebilir proje arayışında olduğu görülmektedir.

Bu yazımızda, öncelikle sürdürülebilirlik kavramı açıklanmış olup ulusal ve uluslararası düzenlemelere ve bu konuda startup’lara sağlanan teşviklerle ilgili bilgi ve değerlendirmelere yer verilmiştir.  

1. Sürdürülebilirlik Nedir?

Herhangi bir şeyin durumunu devam ettirebiliyor olması, kendini yenileyebiliyor olması onun sürdürülebilir olduğunu ifade etmektedir.[1] Nüfus artışı gibi pek çok faktörde gözlemlenen artış neticesinde iklim krizinin ortaya çıkması devletleri sürdürülebilirlik konusunda çeşitli önlemler almaya ve çözüm arayışına sevk etmiştir.

2015 yılında Birleşmiş Milletler tüm dünyada açlık ve yoksulluğa son vermek, iklim değişikliği ile mücadele etmek, toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak, nitelikli eğitimi, sorumlu üretim ve tüketimi yaygınlaştırmak gibi on yedi ana başlıktan oluşan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını[2] (Sustainable Development Goals- “SKA”) ortaya koymuştur. SKA’lar startup’ların sürdürülebilirlik kapsamında oluşturdukları projelerinin başlangıç noktasını oluşturabilmektedir.

2. Uluslararası Düzenlemeler ve Sürdürülebilirlik

Sürdürülebilirlik kapsamında Haziran 1992’de Rio de Janeiro’da düzenlenen ve Yeryüzü Zirvesi olarak da anılan Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı ile beş önemli uluslararası belge; Gündem 21, Rio Çevre ve Kalkınma Deklarasyonu (Rio Declaration on Environment and Development), Ormanlar Üzerine İlkeler Beyanatı (Statement of Principles on Forests), İklimsel Değişim Üzerine Çerçeve Konvansiyonu[3] (The United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)) ve Biyolojik Çeşitlilik Konvansiyonu (Convention on Biological Diversity)[4] kabul edilmiştir. [5]

İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında, iklim değişikliğinin azaltılması, adaptasyonu ve finansmanı hakkında 2015 yılında imzalanan, 2016 yılında yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Paris İklim Anlaşması’[6]nın (United Nations Paris Agreement- “Paris Anlaşması”) da etkisiyle sürdürülebilirlik kapsamında ortaya çıkan girişimler ivme kazanmıştır.

İşbu düzenlemeler çerçevesinde söz konusu sözleşmelere taraf devletler iç politikalarında sürdürülebilirlik anlayışına uygun olarak hareket etmelidir. Buna göre devletler, iklim değişikliğinin azaltılması kapsamında gerekli stratejileri oluşturmak ve girişimleri desteklemek durumundadır.

3. Türk Hukukunda Sürdürülebilirlik ve Teşvikler

Ülkemiz, Paris Anlaşması’nı, 22 Nisan 2016 tarihinde, New York’ta düzenlenen Yüksek Düzeyli İmza Töreni’nde 175 ülke temsilcisiyle birlikte imzalamıştır. 7 Ekim 2021 tarihli ve 31621 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 7335 sayılı Kanun[7] ile birlikte Paris Anlaşması onaylanmıştır.

Paris Anlaşmasının Ülkemizde onaylanması ile birlikte sürdürülebilirlik çalışmaları ivme kazanmış olsa da söz konusu anlaşmanın onaylanmasından önce de girişimcilere pek çok teşvik sağlandığı görülmektedir.

Bu kapsamda, girişim sermayesinin yapılanmasına yardımcı olmak ve yatırımcıların yükümlülüklerini düzenlemek amacıyla Sermaye Piyasası Kurulu tarafından hazırlanan Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği (III-48.3) (“Tebliğ”)[8] 9 Ekim 2013 tarihli ve 28790 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yatırım ortaklığına ilişkin hususlarda Tebliğ’de yer alan hükümler uygulama alanı bulacaktır.

• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), Ulusal Destek Programları ile girişimcilerin AR-GE faaliyetlerine, sürdürülebilir projelerine ve inovatif fikirlerine destek sağlamaktadır. Girişimcilik Destek Programı (Bireysel Genç Girişim - BİGG) başta olmak üzere çeşitli destek programı bulunmaktadır.
• Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (“KOSGEB”) tarafından tarım ve hayvancılıkla uğraşan çiftçilere üretim desteği sağlamaktadır. Bunun yanı sıra Geleneksek Girişimci Destek Programı, İleri Girişimci Destek Programı ve İş Planı Ödülü Destek Programları da bulunmaktadır. KOSGEB tarafından girişimcilik eğitimleri de organize edilmektedir.
• Sanayi Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu çerçevesinde, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyet gösteren girişimcilere ücret tarifelerinde kolaylık sağlamaktadır. Bakanlık tarafından hizmet sektöründe faaliyet gösteren kişilere yönelik ihracat destekleri de sağlanmaktadır. Bu destek, ihracata hazırlık, pazarlama ve markalaşma olmak üzere üç seviyede gerçekleştirilmektedir.
• Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı tarafından teknoloji alanında ilerlemek isteyen girişimcilere destek verilmektedir. Büyüme evresinde olan startup’lara “Yeşil Teknoloji Projeleri Destek Programı” altında destek sağlanmaktadır.
• Kadın girişimcileri destekleyen Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER), eğitim programları ve atölyeler düzenleyerek fikrini büyütmek isteyen kadınlara yönelik çalışmalar yapmaktadır.
• Melek yatırımcılar, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda Bireysel Katılım Yatırımcısı (“BKY”) olarak tanımlanmış ve mevzuat çerçevesinde BKY lisansına sahip kişilerin yatırım yapabileceği düzenlenmiştir.

Buna ek olarak Ülkemizde 6094 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da[9] yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını destekleme konusunda fiyat tabloları güncellenerek 8 Ocak 2011 tarihli ve 27809 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Buna göre güneş enerjisinden elde edilecek elektrik enerjisine verilen teşvik 13,3 ABD Doları Cent/kWh ve güneş enerjisi sitemlerinin yurt içinde imalatı söz konusu olduğunda verilecek olan ilave teşvik 0,6-3,5 ABD Doları Cent/ kWh arasında değişiklik göstermektedir.[10]

Yukarıda yer alan yatırım teşviklerinin yanı sıra Ticaret Bakanlığı, İŞKUR ve çeşitli vakıf, kurum ve kuruluşlar tarafından sağlanan destekler de bulunmaktadır. Bu kapsamda yatırım konusunda ayrıca destek alınması faydalı olabilecektir.

SONUÇ

Girişimcilik, inovatif fikirler ekseninde gelişirken hukuk da bu nosyon etrafında şekillenmektedir. Toplumsal ve çevresel sorunlara çözüm üreten fikirler dahilinde oluşan ve gelişen startup’lar hukuki altyapının sağlanmasının yanı sıra yatırım ve teşviklerle büyümektedir.

Dolayısıyla, girişimlerin başından itibaren hukuki süreçlerinin iyi yönetilmesi, doğru bir yatırım süreci ve şirketleşme altyapısının oluşturulması karşılaşılabilecek risklerin minimize edilmesinde önem arz etmektedir.  

 

 

 

KAYNAKÇA

Akgül, Urungu. “Sürdürülebilir Kalkınma: Uygulamalı Antropolojinin Eylem Alanı”. Antropoloji 24 (2010): 133-164.

Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Konvansiyon. < https://www.cbd.int/doc/legal/cbd-en.pdf > (Erişim tarihi: 25.08.2022)

Birleşmiş Milletler. “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları”. < https://turkiye.un.org/tr/sdgs>, (Erişim tarihi: 24.08.2022).

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi. < https://unfccc.int/files/essential_background/background_publications_htmlpdf/application/pdf/conveng.pdf> (Erişim tarihi: 25.08.2022)

  Birleşmiş Milletler Paris Anlaşması. < https://unfccc.int/files/essential_background/convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf> (Erişim tarihi: 25.08.2022)

 

Durak, İbrahim. “Girişimciliği Etkileyen Çevresel Faktörlerle İlgili Girişimcilerin Tutumları: Bir Alan Araştırması”. Yönetim Bilimleri Dergisi (9:2). 2011.

Kandemir, Hatice. “Sürdürülebilir Şirketler ve Hukuki Çerçevesi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 20(41). 853-876.

Özdemir, Anıl, Murat Pınarlık ve Emre Ercan. “Dünyada Sürdürülebilir Yapılarla İlgili Devlet Teşvikleri ve Uygulamalarının İncelenmesi”. İkinci Uluslararası Sürdürülebilir Yapılar Sempozyumu. (Erişim tarihi: 24.08.2022).

6094 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun < https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/01/20110108-3.htm >

7 Ekim 2021 tarihli ve 31621 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 7335 sayılı Paris Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, <  https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/10/20211007-7.pdf >

09 Ekim 2013 tarihli ve 28790 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği (III-48.3) < https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/10/20131009-15.htm >