Duyurular

Kamuya Yararlı Dernek ve Vakıfların Adli Yardımdan Yararlanmasına İlişkin Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükmünün İptaline Yönelik Anayasa Mahkemesi Kararı

Anayasa Mahkemesi Başkanlığı’nın (“AYM”), 12/01/2024 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 334. maddesinin (2) numaralı fıkrasında yer alan “Kamuya yararlı dernek ve vakıflar…” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ilişkin iptal kararı (“Karar”), 21 Kasım 2024 ve 32729 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Karar’a göre;

  • Adli yardım, Anayasa'da düzenlenen hak arama özgürlüğünün kullanılabilmesi ve adil yargılama hakkının unsurlarından olan, taraflar arasında silahların eşitliği ilkesinin hayata geçirilebilmesi için gerekli yargılama giderlerini hiç veya sıkıntıya düşmeksizin ödeyemeyecek durumda bulunan kişilere yapılacak tüm yargılama ve takip giderlerinden geçici olarak muafiyet sağlayan hukuki bir kurum olarak tanımlanmıştır.

 

  • Adli yardım, hak arama özgürlüğünün bir gereği olarak ekonomik gücü yetersiz olan kişilerin iddia ve savunmada bulunma imkânından mahrum kalmamaları için getirilmiştir. Buna göre hak arama özgürlüğünün kullanılmasındaki ekonomik ve sosyal engellerin ortadan kaldırılması adına kişilerin yargılama giderinden belli koşullarda istisna tutulmaları sağlanmıştır.

 

  • İptal konusu ibarede kamuya yararlı demek ve vakıfların iddia ve savunmalarında haklı göründükleri ve mali açıdan zor duruma düşmeden gerekli giderleri kısmen veya tamamen ödeyemeyecek durumda oldukları takdirde adli yardımdan yararlanabileceklerini düzenlenmektedir. Dolayısıyla, kanun koyucunun kamuya yararlı dernek ve vakıflar dışındaki özel hukuk tüzel kişilerini adli yardımın kapsamı dışında bırakmak suretiyle bu konuda kategorik bir yasak getirmiştir.

 

  • Anayasa'nın ‘Hak arama hürriyeti’ başlıklı 36. maddesinin birinci fıkrasında "Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir." denilmektedir. Anılan maddeyle güvence altına alınan hak arama özgürlüğü, kendisi bir temel hak niteliği taşımasının yanında diğer temel hak ve özgürlüklerden gereken şekilde yararlanılmasını ve bunların korunmasını sağlayan en etkili güvencelerden biridir (ΛΥΜ, Ε.2021/9, K.2022/4, 26/1/2022, § 28).

 

  • Özel hukuk tüzel kişilerinin adli yardımdan yararlanamamalarının meşru bir amacının bulunmadığı, kuraldan kaynaklanan bu sınırlamanın kişilerin mahkemeye erişimini aşırı derecede zorlaştırdığı hatta imkânsız hale getirdiği, dolayısıyla kuralla adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkemeye erişim hakkına ölçüsüz bir sınırlama getirildiği belirtilerek kuralın Anayasa'nın 36. maddesine aykırı olduğu tespit edilmiştir.

 

  • 2/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 334, maddesinin (2) numaralı fıkrasında yer alan "Kamuya yararlı dernek ve vakıflar...." ibaresinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve OYÇOKLUĞU İLE İPTALİNE ve kararın Resmi Gazete ‘de yayımlandığı tarihten başlayarak DOKUZ AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNE OYBİRLİĞİYLE,

 

  • (2) numaralı fıkrasının kalan kısmının İPTALİNE, kararın Resmî Gazete ‘de yayımlandığı tarihten başlayarak DOKUZ AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNE OYBİRLİĞİYLE,

karar verilmiştir.

Karar’ın tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.

Saygılarımızla,

Zümbül Hukuk ve Danışmanlık

info@zumbul.av.tr